O que é a economia de subsistência? Por que é importante conhecer e aplicar na vida

วลี “เศรษฐกิจพอเพียง” นี่คำที่ไทยทุกคนเคยได้ยิน แต่หลายคนยังสับสนว่าจริง ๆ แล้วหมายความว่าอะไรกันแน่ มันไม่ใช่แค่คำพูดโบราณหรือสโลแกนชั่วคราว แต่เป็นปรัชญาชีวิตที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวในหลวงรัชกาลที่ 9 ได้ชี้นำให้คนไทยติดตามมากว่า 30 ปี และยังคงเกี่ยวข้องกับการดำเนินชีวิตของเราจนถึงทุกวันนี้

เศรษฐกิจพอเพียงมีอะไรบ้าง จริง ๆ แล้ว?

ถ้าให้อธิบายแบบง่ายๆ เศรษฐกิจพอเพียง ไม่ได้มีความหมายซับซ้อนอะไร มันคือการดำเนินชีวิตที่ยึดหลักทางสายกลาง โดยเน้นให้คนทุกระดับ ตั้งแต่ครัวเรือน ชุมชน ไปจนถึงภาครัฐ สามารถพึ่งพาตัวเองได้ด้วยความพอเพียง ความพอประมาณ โดยไม่ก่อความเดือดร้อนให้ผู้อื่น

โปรแกรมนี้ถูกออกแบบขึ้นมาเพื่อให้ประเทศไทยมีภูมิคุ้มกัน (immunity) ที่แข็งแรง ต่อการเปลี่ยนแปลงของเศรษฐกิจโลก ไม่ว่าจะเกิดวิกฤตแบบไหนก็สามารถอยู่รอด

โครงสร้างของเศรษฐกิจพอเพียง: “3 ห่วง 2 เงื่อนไข” คืออะไร?

หากต้องการเข้าใจเศรษฐกิจพอเพียงอย่างเป็นระบบ ต้องรู้จักกับโครงสร้างหลักที่เรียกว่า “3 ห่วง 2 เงื่อนไข” นี่คือชิ้นส่วนสำคัญที่ประกอบกันเป็นนิยามของพอเพียง

ส่วนแรก: 3 ห่วง - ฐานรากของการดำเนินชีวิต

1) ความพอประมาณ หมายถึงการทำให้เกิดสมดุลในทุกด้าน ไม่ว่าจะเป็นรายได้ โดยสร้างมาด้วยวิธีสุจริต ไม่ทำให้ใครเสียหาย และไม่ใช้จ่ายเกินตัว ลองนึกว่า ถ้าคุณออกหาเงินได้มา 10 บาท ก็ใช้ไป 8-9 บาท ส่วนที่เหลือเอาไว้เผื่อ นั่นคือพอประมาณ

2) ความมีเหตุผล ไม่ควรตัดสินใจตามอารมณ์ แต่ต้องคิดให้ลึก วางแผนให้ดี ปรึกษาคนที่มีประสบการณ์ วิเคราะห์จุดแข็งจุดอ่อนของตนเอง ตัวอย่างเช่น ถ้าอยากลงทุนธุรกิจใหม่ ต้องศึกษาตลาดก่อน ไม่ใช่แค่รู้สึกว่า “งานนี้คงจะได้เงิน” แล้วฟังใจเลย

3) ระบบภูมิคุ้มกันที่ดี เป็นการเตรียมตัวให้พร้อมรับมือกับทุกสถานการณ์ที่ไม่คาดหมาย ไม่ว่าจะเป็นวิกฤต โรค หรือสถานการณ์ยากลำบากอื่น ๆ ระบบนี้ช่วยให้เราไม่ล่มสลาย หรือพบกับหนี้สินที่ล้นหลาม

ส่วนที่สอง: 2 เงื่อนไข - จิตใจและขณะสำคัญ

1) ความรู้ ความรู้จากหนังสือ การศึกษา ประสบการณ์ของตัวเอง และจากคนรอบข้าง ยิ่งเรามีความรู้มากเท่าไหร่ ยิ่งสามารถแก้ปัญหาได้ดี และวางแผนชีวิตได้อย่างมีประสิทธิภาพ

2) คุณธรรม ความซื่อสัตย์ สุจริต มีคุณธรรม ทำให้เรารู้ว่าอะไรถูกอะไรผิด ไม่เดินแนวโค้ง ไม่ลวงแล้ว ไม่ทำให้ใครเสียหาย คุณธรรมนี้เป็นเหมือนเข็มทิศที่นำพาเราไปในทางที่ถูกต้อง

ทำไมถึงเกิดเศรษฐกิจพอเพียง? ประวัติที่คุณต้องรู้

เรื่องนี้ย้อนกลับไปตั้งแต่ปี 2517 เมื่อพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวในหลวงรัชกาลที่ 9 ทรงพูดต่อนิสิตมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์เกี่ยวกับความสำคัญของการพัฒนาประเทศบนพื้นฐานของ “ความพอมี พอกิน พอใช้”

ในช่วงนั้น ประเทศไทยกำลังสร้างโครงสร้างพื้นฐาน หลายคนอยากเป็นมหาอำนาจประเทศอุตสาหกรรม เลยกู้เงินจากต่างประเทศเป็นจำนวนมาก ผลคือเศรษฐกิจเติบโตเร็ว แต่ก็มีปัญหามากมาย ป่าโดนทำลาย คนที่ได้ประโยชน์กับคนที่ล้มตัวเสมอ ความเหลื่อมล้ำรุนแรง

จนกระทั่งปี 2539 (หนึ่งปีก่อนวิกฤตต้มยำกุ้ง) พระองค์ทรงเตือนอีกครั้งว่า “อย่าปรารถนาเป็นเสือ เพียงแต่ให้พอมีพอกิน พอประมาณกับตนเอง ทั้งบ้านเรือน บ้านหมู่บ้าน อำเภอ จะต้องมีความพอเพียงพอสมควร” ไม่ว่าตรงไหน ต้องมี “ระบบภูมิคุ้มกัน” ที่ดีพอ

เมื่อวิกฤตเศรษฐกิจจริง ๆ มาถึงในปี 2540 คนค่อยๆ ตื่นตัวและเลิกมองแต่เรื่องเงินเท่านั้น เศรษฐกิจพอเพียงจึงกลายเป็นชีวิตสัญญาณกู้ยืมให้ประชาชนทั่วไป

เศรษฐกิจพอเพียงใช้งานได้จริงหรือ? ตัวอย่างในโลกจริง

ในด้านการเกษตร

ถ้าเป็นเกษตรกร เศรษฐกิจพอเพียงหมายถึงการปลูกหลายอย่างในนาผืนเดียว (การเกษตรแบบผสมผสาน) ไม่ใช่แค่ปลูกข้าวตลอดปีจนถ้าพืช ล้มตัวเลยแล้ว

การทำนาสวนผสม ขุดสระเพื่อเลี้ยงปลา กักเก็บน้ำ ปลูกผักสวนครัว เลี้ยงสัตว์เล็ก ๆ บ้าง ผลประโยชน์คือ:

• ลดความเสี่ยง ไม่ขึ้นอยู่กับพืช 1 ชนิด
• หากเกิดภัยแล้งหรือน้ำท่วม ยังคงมีรายได้จากส่วนอื่น
• สามารถเลี้ยงครอบครัวตัวเองได้ และยังมีสินค้าขายเพิ่มเติม

การเกษตรทฤษฎีใหม่ ที่บ่อยครั้งเห็นมากคือการแบ่งที่ดิน 30 : 30 : 30 : 10

• 30% ปลูกข้าว (ของกินของใช้)
• 30% ขุดสระเก็บน้ำ (รองรับภัยแล้ง)
• 30% สวนผักและไม้ยืนต้น
• 10% ที่พักสัตว์

ระบบนี้ช่วยให้เกษตรกรไม่ต้องกู้เงิน ไม่ติดหนี้ พร้อมรับมือกับปัญหาต่างๆ

ในด้านธุรกิจและการค้า

ถ้าเป็นธุรกิจ หลักการเศรษฐกิจพอเพียงหมายถึง:

• ไม่โลภ: กำไรพอสมควรก็ยังดี ไม่ต้องทำให้ลูกค้าเสียหายเพื่อให้ได้กำไรสูงสุด
• วางแผน: ขนาดการผลิตต้องสัมพันธ์กับศักยภาพของตน ไม่ยืมเงินสินเชื่อไม่รู้จบเพื่อขยาย
• ระบบป้องกัน: เตรียมเงินสดสำรองไว้ ทดสอบตลาดก่อน ไม่ปาดเงินทั้งหมด
• ใช้วัตถุดิบภูมิศาสตร์: ใช้ของในท้องถิ่นให้มากที่สุด ลดต้นทุน
• คุณธรรมในการประกอบการ: ไม่โกงลูกค้า ไม่เอาเปรียบพนักงาน

ธุรกิจแบบนี้อาจจะโตช้ากว่า แต่ยั่งยืนกว่า และไม่หวั่นเวียนถ้าเศรษฐกิจต่างประเทศผันผวน

นำเศรษฐกิจพอเพียงไปใช้ในชีวิตตัวเองได้หรือ?

ได้ห่าเลย นี่คือแนวทางที่เหมาะสำหรับแต่ละคนคนหนึ่ง:

ในเรื่องการหารายได้:

• ศึกษาหาทักษะที่ถนัด ไม่ต้องรีบร่วงเลยไปหาเงินก้อนโตทันควัน
• ประกอบอาชีพด้วยจริงใจและสุจริต ไม่ทำให้ใครเสียหาย

ในเรื่องการใช้เงิน:

• รู้จักแบ่งเงินออกเป็นส่วน: ยังชีพ อุดหนุน เฉพาะ ออมไว้ชั่วเข้า
• ไม่ฟุ่มเฟือย ไม่ตระหนี่เหมินไปเหนียวจนเกินไป มีดุลยภาพ

ในเรื่องการตัดสินใจ:

• ก่อนทำอะไร หาข้อมูลให้มากพอ ปรึกษาคนฉลาด ลองคิดผลลัพธ์ที่ตามมา
• อย่าตัดสินใจเพราะตกใจหรือถูกชวน ต้องคิดให้เย็นเสกหน้าแรก

ในเรื่องสุขภาพจิตใจ:

• ทำงานที่ชอบ มีสมดุลระหว่างงานกับชีวิตส่วนตัว ไม่กดดันตัวเองมากจนเกินไป

สรุป: เศรษฐกิจพอเพียงเป็นวิธีชีวิต ไม่ใช่แค่ทฤษฎี

เศรษฐกิจพอเพียงนั้นไม่ใช่เรื่องเก่าหรือจืดจาง แต่เป็นวิธีชีวิตที่ยังคงสำคัญมาก ในยุคที่ทุกคนแข่งแย่งเงิน ทรัพย์ สิ่งของ มันช่วยให้เรารู้ว่า “พอ” ควรจะเป็นเท่าไหร่ และ “เพียง” ควรหมายถึงอะไร

ไม่ว่าจะเป็นเกษตรกร ผู้ประกอบการ พนักงาน นักเรียน แม้แต่นักศึกษา หลักการ 3 ห่วง 2 เงื่อนไข นี้ก็สามารถปรับใช้ได้ทั้งนั้น เพียงแค่ยึดหลักคิดแบบสายกลาง มีความพอประมาณ บริหารจัดการตัวเองให้เป็นระบบ

ประเทศไทยเป็นประเทศที่เกษตรเป็นรากฐาน การที่คนไทยปฏิบัติตามเศรษฐกิจพอเพียง จะช่วยให้ประเทศเมืองเกษตรมีความมั่นคง เกษตรกรไม่ติดหนี้ เศรษฐกิจวงกว้างก็ยั่งยืน ผ่านหนึ่งข้อมูลสำคัญที่ต้องรู้นั่นคือ หนึ่งเศรษฐกิจพอเพียงคืออัตลักษณ์ของไทย และยังใช้ได้จริงถ้ารักษาหลักการไว้อยู่เสมอ