IPO, которые вам нужно знать: все, что нужно понять о привлечении капитала через фондовый рынок

IPO คืออะไร? ทำไมบริษัทถึงต้อง IPO?

IPO (Initial Public Offering) หรือการเสนอขายหลักทรัพย์ครั้งแรกต่อสาธารณชน คือกลไกที่บริษัทใช้เพื่อเปลี่ยนจากสถานะเป็นบริษัทเอกชนไปเป็นสาธารณะ โดยหลักการสำคัญอยู่ที่การระดมเงินทุนจำนวนมหาศาลเพื่อขยายธุรกิจและพัฒนาบริษัท

เมื่อบริษัทตัดสินใจออก IPO ก็หมายความว่ามีจุดประสงค์หลายประการ:

ด้านการเงิน: ระดมทุนสดใจากสาธารณชนแทนการกู้ยืมจากธนาคารเท่านั้น

ด้านภาพลักษณ์: สร้างความเชื่อมั่นให้ประชาชนรู้จักบริษัทและแบรนด์มากขึ้น

ด้านสิทธิ: เปิดโอกาสให้ประชาชนทั่วไปกลายเป็นเจ้าของส่วนหนึ่งของบริษัท โดยผ่านการซื้อหุ้นใน IPO นั้นๆ

บริษัทที่ต้องการออก IPO ต้องมีคุณสมบัติอย่างไร?

ทำให้สำนักงานคณะกรรมการกำกับหลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์ (ก.ล.ต.) และตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย (SET) ได้กำหนดเกณฑ์ที่เข้มงวดสำหรับบริษัทที่ต้องการจดทะเบียน ดังนี้:

สถานะกฎหมาย:

• ต้องเป็นบริษัทมหาชนจำกัด หรือนิติบุคคลที่จัดตั้งโดยกฎหมายไทยโดยเฉพาะ

ความมั่นคงทางการเงิน:

• ส่วนของผู้ถือหุ้นต้องไม่น้อยกว่า 300 ล้านบาทก่อน IPO
• ต้องมีประวัติการดำเนินงานมากกว่า 3 ปี ภายใต้การจัดการของคณะบริหารเดิม

ประสิทธิภาพการดำเนินงาน:

• เกณฑ์กำไรสุทธิ: ในช่วง 2-3 ปีล่าสุด ต้องมีกำไรสุทธิรวมมากกว่า 50 ล้านบาท และปีล่าสุดต้องมีอย่างน้อย 30 ล้านบาท
• เกณฑ์ Market Cap: มูลค่าหลักทรัพย์ตามราคาตลาดต้องเกิน 7,500 ล้านบาท ก่อนจดทะเบียน

การกำกับดูแลกิจการ:

• มีคณะกรรมการอิสระและคณะกรรมการตรวจสอบ
• ไม่มีความขัดแย้งทางผลประโยชน์
• งบการเงินต้องผ่านการตรวจสอบจากผู้สอบบัญชีที่ได้รับการยอมรับจาก ก.ล.ต.

ผู้ที่มีบทบาทในการทำให้ IPO สำเร็จ

การทำให้ IPO ประสบความสำเร็จต้องอาศัยความร่วมมือจากหลายฝ่าย แต่ละฝ่ายมีบทบาทและความรับผิดชอบที่แตกต่างกัน:

ข้อดีและข้อเสียของการออก IPO

ข้อดี

สำหรับผู้ลงทุน:

• มีความมั่นใจสูงเพราะบริษัทอยู่ภายใต้การกำกับดูแลของ ก.ล.ต. และ SET อย่างเข้มงวด
• ได้รับส่วนแบ่งกำไรอย่างเป็นธรรมจากการดำเนินงานของบริษัท
• เมื่อตลาดอยู่ในช่วงขาขึ้น IPO ที่เพิ่งเข้าตลาดมักให้ผลตอบแทนสูงในระยะสั้น
• เหมาะสำหรับนักลงทุนระยะยาว ที่ต้องการสร้างความมั่งคั่งอย่างยั่งยืน
• ไม่ต้องใช้เทคนิคเฉพาะ แค่ศึกษาโปรไฟล์บริษัทอย่างดีก็พอ

สำหรับบริษัท:

• ระดมทุนจำนวนมหาศาลโดยไม่ต้องกู้ยืมแบบดั้งเดิม
• เพิ่มความน่าเชื่อถือและภาพลักษณ์ของบริษัท
• เปิดประตูให้พนักงานมีความมั่นใจมากขึ้นเพราะบริษัทโปร่งใส

ข้อเสีย

สำหรับบริษัท:

• ต้องเปิดเผยข้อมูลทางการเงินทั้งหมด รวมถึงงบกำไรขาดทุนและภาษี ซึ่งคู่แข่งยังนำไปใช้ประโยชน์
• ต้องจ่ายค่าใช้จ่ายจำนวนมากสำหรับผู้เชี่ยวชาญต่างๆ เช่น ที่ปรึกษากฎหมาย บัญชี และธนาคารลงทุน
• เจ้าของบริษัตจะมีสัดส่วนการถือหุ้นลดลง เพราะหุ้นใหม่ถูกเสนออย่างกว้างขวาง
• เจ้าของบริษัทอาจสูญเสียอำนาจในการควบคุมบริษัท เมื่อกลุ่มบริหารที่แตกต่างกันมีอิทธิพล

สำหรับผู้ลงทุน:

• ราคาหุ้น IPO ค่อนข้างผันผวนในช่วงเริ่มต้น เสี่ยงต่อการขาดทุน
• ไม่สามารถขายหุ้นได้ในทันทีเพราะอาจมี Lock-up Period
• ต้องรู้ว่าบริษัทไหนแน่นอน เพราะตัดสินใจผิดอาจเสียเงินจำนวนมาก

กระบวนการเตรียมตัวของบริษัทสำหรับ IPO

ก่อนที่หุ้น IPO จะเข้าไปสู่มือผู้ลงทุน บริษัทต้องผ่านขั้นตอนการเตรียมการที่ยุ่งยากและต้องใช้เวลา ซึ่งอาจใช้เวลาตั้งแต่ 6 เดือนถึง 1 ปี ขึ้นอยู่กับความพร้อมของบริษัท:

1. ศึกษากฎระเบียบและติดต่อที่ปรึกษา - บริษัทต้องศึกษากฎหมายและกฎระเบียบที่เกี่ยวข้อง แล้วจ้างที่ปรึกษาทางการเงิน
2. จัดเตรียมเอกสาร - เตรียมงบการเงิน โครงการธุรกิจ และเอกสารต่างๆ ตามที่ ก.ล.ต. กำหนด
3. แปลงสภาบริษัท - เปลี่ยนจากบริษัทจำกัด เป็นบริษัทมหาชนจำกัด
4. กำหนดราคา IPO - ประเมินมูลค่าบริษัท และกำหนดราคาที่เหมาะสม
5. PR และสื่อสาร - สร้างการรับรู้เกี่ยวกับบริษัทให้แก่นักลงทุน
6. ตั้งกองทุนสำรองเลี้ยงชีพและแต่งตั้งนายทะเบียน
7. ยื่น Filing ต่อ ก.ล.ต. - ยื่นคำขอขออนุญาติ

วิธีการจองหุ้น IPO

นักลงทุนสามารถจองหุ้น IPO ได้ 2 วิธี ซึ่งแต่ละวิธีมีลักษณะและความเสี่ยงที่ต่างกัน:

วิธีที่ 1: ซื้อหุ้น IPO ก่อนเข้าตลาด (Primary Market)

นี่คือช่องทางที่ให้ผลตอบแทนสูงที่สุด เพราะ:

• บริษัทและ SET จะประกาศเปิดรับจองหุ้น ผ่านเว็บไซต์ SET หรือโบรกเกอร์ต่างๆ
• ระยะเวลาจองปกติ 3-7 วัน ขึ้นอยู่กับปริมาณความสนใจ
• ราคา IPO มักตั้งค่อนข้างต่ำ - เพื่อกระตุ้นความสนใจของผู้ลงทุน
• เมื่อหุ้นเข้าตลาด ราคามักพุ่งขึ้นหลายเท่า ทำให้ผู้ลงทุนที่จองตั้งแต่ต้นได้กำไรค่อนข้างสูง
• อย่างไรก็ตาม ไม่ใช่ทุกคนที่อยากจองจะได้ เพราะอาจจองเกินกำหนด

วิธีที่ 2: ซื้อหุ้น IPO หลังเข้าตลาด (Secondary Market)

• เหมาะสำหรับผู้ที่พลาดโอกาสจองในครั้งแรก
• ซื้อผ่านตลาดหลักทรัพย์ เหมือนการซื้อขายหุ้นธรรมดา
• ราคาอาจสูงกว่า IPO price หลายเท่า เพราะอุปสงค์สูง
• ความผันผวนของราคาสูงในช่วงแรก ดังนั้นต้องระวัง

มูลค่า IPO ตั้งราคาจากเกณฑ์ใด?

การตั้งราคา IPO ไม่ใช่เรื่องสุ่มๆ แต่มีกระบวนการประเมินมูลค่าที่รัดกุม ซึ่งดำเนินการโดยที่ปรึกษาทางการเงินและ Investment Banking:

• Book Building - ที่ปรึกษาจะสำรวจความต้องการของนักลงทุนสถาบัน เพื่อประมาณช่วงราคา
• Valuation - ประเมินมูลค่าบริษัทโดยใช้วิธีต่างๆ เช่น DCF, P/E multiple, comparable companies
• ปัจจัยทางการเงิน - กำไร ส่วนของผู้ถือหุ้น ประวัติการเติบโต ฯลฯ
• อุปสงค์ตลาด - ราคาบริษัทที่คล้ายกันในตลาด
• กลยุทธ์ระดมทุน - บริษัทมักต้องการตั้งราคาต่ำเพื่อดึงดูดผู้ลงทุนให้เข้ามามากพอ

ราคา IPO ส่วนใหญ่จะตั้งต่ำกว่ามูลค่าที่แท้จริงของบริษัท เพื่อเป็นการขอบคุณแก่ผู้ลงทุนที่เข้ามาช่วยระดมทุน

ดูข้อมูล IPO ได้ที่ไหน?

หากคุณต้องการติดตามข้อมูล IPO และสิ่งที่มาใกล้จะเข้าตลาดหลักทรัพย์ต่อไป สามารถศึกษาได้จาก:

เว็บไซต์ SET (www.set.or.th)

• หมวด “Upcoming IPO” - ดูรายชื่อบริษัทที่อยู่ระหว่างจดทะเบียน
• หมวด “Latest IPO” - เห็นบริษัทที่เพิ่งเข้าตลาด
• ดาวนโหลด Prospectus (หนังสือชี้ชวน) เพื่อศึกษารายละเอียดเจาะจง

เว็บไซต์บริษัทที่ต้องการออก IPO

• มีเอกสารสำคัญ เช่น จุดประสงค์ระดมทุน ปริมาณการเสนอขาย ระยะเวลาจอง ฯลฯ

บริษัทหลักทรัพย์ (Brokerage Firm)

• ติดตามข้อมูลจาก mobile app หรือเว็บไซต์ของโบรกเกอร์
• ได้รับการแจ้งเตือนเมื่อมี IPO ใหม่

IPO ส่งผลอย่างไรต่อเศรษฐกิจของประเทศ?

การออก IPO ไม่ใช่เพียงเรื่องของบริษัทและนักลงทุนเท่านั้น แต่ส่งผลต่อเศรษฐกิจโดยรวมของประเทศ:

ผลกระทบเชิงบวก:

• บริษัทที่ได้เงินทุนสามารถขยายธุรกิจ ซื้อเครื่องจักร และสร้างงาน
• ตลาดหลักทรัพย์ที่มีประสิทธิภาพช่วยให้ทุนไหลเวียนไปยังธุรกิจที่มีศักยภาพ
• ผู้ลงทุนที่ได้ผลตอบแทนดีจะนำเงินไปใช้จ่ายอื่นๆ กระตุ้นเศรษฐกิจ

ผลกระทบเชิงลบ:

• การหลังลงทุนที่ไม่เหมาะสมอาจสร้างฟองสบู่ (Bubble) ในตลาดหุ้น
• บางบริษัท IPO ไม่อยู่นานนัก หากธุรกิจไม่ดำเนินตามที่คาดการณ์
• อาจสร้างความไม่เสมอภาคทางหารหุ้นผลประโยชน์ หากเจ้าของบริษัทเดิมถูกโลบไล่ออก

ตัวอย่างการ IPO: ขั้นตอนจากเดือน 0 ถึง 100

เพื่อให้เข้าใจมากขึ้น ลองดูตัวอย่างกรณีศึกษา:

บริษัท ABC เป็นบริษัทจำกัดเอกชนที่ผลิตน้ำชา ผู้ก่อตั้งเป็นเจ้าของ 100% โดยมี:

• หุ้น 1,800,000 หุ้น @ 2 บาทต่อหุ้น (Par Value)
• เงินลงทุนทั้งหมด 3,600,000 บาท

เมื่อ ABC ตัดสินใจออก IPO บริษัทขออนุญาติเสนอขายหุ้นใหม่ 800,000 หุ้น @ 15 บาท:

• ได้เงินทุน 12,000,000 บาท (800,000 × 15)
• หุ้นทั้งหมดกลายเป็น 2,600,000 หุ้น
• ผู้ก่อตั้งตอนนี้ถือหุ้น 69.23% มูลค่า 27,000,000 บาท
• ผู้ลงทุน IPO ใหม่ถือ 30.77% มูลค่า 12,000,000 บาท

หลังจากนั้น:

• หุ้นของ ABC เข้าจดทะเบียนในตลาดหลักทรัพย์
• ทุกคนสามารถซื้อขายหุ้น ABC ได้ในตลาดรอง (Secondary Market)
• บริษัทไม่ได้รับเงินจากการซื้อขายในตลาดรองแต่อย่างใด - เป็นเพียงการเปลี่ยนมือระหว่างผู้ลงทุน

สำคัญสุด: การศึกษาเบื้องต้นก่อนจองหุ้น IPO

มากมายนักลงทุนรู้สึกหวาดระแวงต่อ IPO เพราะคิดว่าตนเองไม่เก่งเรื่องเทคนิคการลงทุน ความจริงแล้ว การลงทุนหุ้น IPO เปิดให้ทุกคน ไม่มีข้อกำหนดเฉพาะที่ต้องมีความรู้มากมาย

สิ่งที่ต้องทำก่อนจองหุ้น IPO:

• ศึกษาธุรกิจของบริษัท - ธุรกิจคืออะไร ทำกำไรอย่างไร
• ตรวจสอบบริหารจัดการ - ทีมบริหารมีประสบการณ์หรือไม่
• วิเคราะห์ตัวเลข - กำไร ส่วนของผู้ถือหุ้น อัตราการเติบโต
• เปรียบเทียบราคา - ราคา IPO สมควรหรือไม่เทียบกับบริษัทที่คล้ายกัน
• เข้าใจความเสี่ยง - ธุรกิจมีความเสี่ยงจากไหนบ้าง
• ตั้งเป้าหมายการลงทุน - ซื้อเพื่อกำไรระยะสั้นหรือระยะยาว

สรุปสั้นๆ: ยิ่งศึกษา ยิ่งมีโอกาสสูงจะประสบความสำเร็จ ไม่มีใครเทพหรือตัวอักษร ทุกคนแค่เลือกจะศึกษาหรือเดินสุ่มในตลาด

สิ่งที่ควรจำ: หุ้น IPO มีศักยภาพให้ผลตอบแทนสูง แต่ก็มีความเสี่ยงเท่าๆ กัน ความสำเร็จของการลงทุนขึ้นอยู่กับการวิจัยและการตัดสินใจที่รอบคอบ